Termin „dezinformacja”, który jeszcze kilka lat temu był dla obywateli i użytkowników zagadką, dziś na stałe wszedł do codziennego słownika. Spotykamy się z nim w radiu, telewizji, prasie, a także – niestety – w codziennym życiu, korzystając z internetu, zwłaszcza mediów społecznościowych.
Fałszywe lub wprowadzające w błąd treści, celowo rozpowszechniane z intencją wyrządzenia szkody i osiągnięcia korzyści politycznych, finansowych lub innych, to jednak nie jedyne zagrożenie w sferze informacyjnej. Choć wśród dezinformacyjnych treści znajdują się takie, które można łatwo zdemaskować, większość z nich pozostaje w tzw. „szarej strefie”, umiejętnie wykorzystując ziarna prawdy.
Manipulacja informacją nie polega wyłącznie na fałszowaniu treści – może obejmować także określone techniki przekazu, wzmacnianie nawet częściowo prawdziwych materiałów, przekierowywanie uwagi, a także wykorzystywanie trolli i botów do realizacji konkretnych celów w przestrzeni informacyjnej. Choć tego typu działania mogą być prowadzone przez podmioty krajowe, szczególne zagrożenie stanowią próby manipulacji pochodzące z zagranicy.
Właśnie dlatego Europejska Służba Działań Zewnętrznych wprowadziła koncepcję FIMI (Foreign Information Manipulation and Interference), która opisuje tego rodzaju ingerencje. Są one wyjątkowo niebezpieczne, ponieważ nie tylko sprzyjają polaryzacji społeczeństwa, wywoływaniu chaosu i wzmacnianiu określonych narracji, ale także mogą podważać zasady demokracji. W ostatnim roku wyborczym odnotowano wiele przykładów takich działań. Warto pamiętać, że za manipulacją mogą stać nie tylko państwowi aktorzy, ale także inne podmioty, na przykład zagraniczne organizacje kierujące się ideologicznymi motywacjami czy niepowiązani z władzą influencerzy.
Koncepcja FIMI jest ściśle związana z metodologią badawczą DISARM (Disinformation Analysis and Resilience Mapping). Podejście to pozwala przenieść ciężar dowodowy z analizy treści na analizę zachowań, co umożliwia skuteczniejsze identyfikowanie kampanii dezinformacyjnych. Zamiast skupiać się wyłącznie na weryfikacji prawdziwości informacji, DISARM koncentruje się na schematach działania, wykorzystywanych technikach manipulacji oraz strukturze sieci dezinformacyjnych. Więcej na temat matrycy DISARM i jej praktycznego zastosowania do analizy kampanii wpływu można przeczytać w naszym artykule.